Một dịp để cả đại gia đình đoàn tụ sau những năm tháng xa cách có lẽ là yếu tố tích cực duy nhất của phong tục bốc mộ vẫn đang diễn ra trên một số tỉnh thành của Việt Nam. Ô nhiễm môi trường, vất vả cho người còn sống và cả sự đau xót khi chứng kiến người thân đã khuất bị động chạm đến giấc ngủ vĩnh hằng khiến cho tục bốc mộ, theo quan điểm người thực hiện phóng sự này, có lẽ đang trở nên không còn phù hợp với thời đại.
Nguồn gốc của tục bốc mộ, có lẽ tục lệ này xuất phát từ tín ngưỡng thờ cúng cha mẹ tổ tiên, mong muốn người thân đã khuất được “sạch sẽ” và muốn xây dựng
lang mo da đẹp. Bốc mộ - cải táng có lẽ do không nỡ để cho thân xác người thân thuộc bị ngâm lâu trong nước bẩn, bị một số tấm ván mục nát của quan tài đè lên. Gia đình đào áo quan đã chôn lên, rửa sạch xương cốt người đã khuất, đặt vào hộp sắt nhỏ hay tiểu sành và chôn lại ở khu đất khác.
Về mặt tâm linh thì các thầy phù thuỷ cho rằng người âm thuộc về bóng đêm, đặc biệt là đêm đông. Về khoa học, ban đêm với tiết trời lạnh lẽo là lúc thích hợp nhất để đưa lên một thi thể đang hay đã phân hủy, chứa nhiều khí và vi sinh vật độc hại và rất có khả năng gây ô nhiễm môi trường, thậm chí dẫn đến bệnh tật, thậm chí dịch bệnh cho con người. Nếu chuyện này được làm giữa trưa nắng vào một ngày hè thì các nguy cơ và rủi ro sức khoẻ hẳn sẽ tăng lên đáng kể.
Theo tục lệ, sau 3 năm là có thể thực hiện công việc này. Gần đây, do sử dụng những loại thuốc, đặc biệt là các hoá chất điều trị ung thư, thân xác lâu phân huỷ hơn rất nhiều. Có các trường hợp sau 10 năm bốc lên vẫn còn dính thịt tại những khớp xương.
Để xây dựng
mo da cho người quá cố thì cần phải bốc mộ nhưng chuyện bốc nhầm mộ không phải là hiếm. Do trời tối, thời tiết mưa gió, sức người có hạn , nhiều nấm mộ giống hệt nhau đã gây nên nhầm lẫn. Chính vì vậy, gia quyến thường dọn cỏ, chặt cây bên mộ từ sáng sớm để thuận tiện cho công việc ban đêm.
Công việc độc hại này ảnh hưởng nặng nề đến sức khoẻ những người bốc mộ. Một số người đã nhiễm những bệnh hô hấp và da liễu do phải tiếp xúc thường xuyên với tử thi phân huỷ. Hơn thế nữa, nước thải và rác thải từ việc bốc mộ gây ô nhiễm môi trường nặng nề với mùi xú uế và nguy cơ gây bệnh.
Trong hoàn cảnh một số trường hợp lợi dụng mê tín để lừa đảo bị phát hiện thì vẫn có những người làm công việc này vì cái tâm như thầy Định. Ông cho rằng cái chết đã là sự chấm dứt của con người tại thế giới này nhưng ông vẫn làm công việc mồ mả một cách cẩn thận nhất để gia quyến được yên lòng với người đã khuất.
Một số chuyện tâm linh rất khó có thể cắt nghĩa, giải thích. Có người cho hay: Một bệnh nhân hỏng não, sống đời sống thực vật còn chẳng tác động được gì tới người thân, huống chi là người đã chết. Ngược lại, cũng có cách nhìn nhận như sau: Những chiếc điện thoại được kết nối với nhau bởi các tần số vô hình, không ai nhìn thấy, chẳng ai nghe được nhưng nó vẫn đang gây tồn tại.
Là một phong tục đang dần trở nên lạc hậu so với thời đại, tuy nhiên đối với một số người, bốc mộ vẫn được coi là chuyện đại sự đặc biệt là xây dựng mộ khu
mo da khong mai khang trang. Nó không chỉ là việc chăm sóc cho người thân đã khuất, thậm chí còn được coi là có liên quan đến sự hưng suy của gia tộc. Biết bao gia đình khác, bao dân tộc khác không bốc mộ, liệu tương lai con cháu họ có bị ảnh hưởng hay không, là câu hỏi không dễ trả lời.
